पौराणिक आणि ऐतिहासिक काळापासून प्रमुख धार्मिक क्षेत्र म्हणूनच नाशिकला ओळखले जाते. नाशिक मध्ये अनेक ऐतिहासिक मंदिर आहेत. नाशिक शहरातील पंचवटी परिसरात गोदावरी नदीच्या किनारी वसलेले श्री एकमुखी दत्त मंदिर हे एक अत्यंत पवित्र आणि ऐतिहासिक मंदिर आहे. या मंदिराला “प्रति गाणगापूर” असेही संबोधले जाते, कारण येथे श्री दत्तात्रेयाची एकमुखी मूर्ती आहे, जी अत्यंत दुर्मिळ मानली जाते. शेकडो नाशिककरांच श्रध्दास्थान हे मंदिर आहे. दररोज हजारो भाविक दर्शनासाठी येत असतात.
मंदिराचा इतिहास
या मंदिराचा इतिहास सुमारे ३५० वर्षांपूर्वीचा आहे. नाशिकचे सुप्रसिद्ध दत्त भक्त सद्गुरु बर्वे महाराज यांना स्वप्नात दत्तात्रेयांचे दर्शन झाले. त्यांच्या स्वप्नानुसार, ते गोदावरी नदीत स्नानासाठी गेले असता, त्यांच्या हातात शालूकामय (कमळाच्या देठासारखी) एकमुखी दत्त मूर्ती आली. या मूर्तीची त्यांनी गोदावरी किनारी असलेल्या एका मठात स्थापना केली, ज्याचे पुढे भव्य मंदिरात रूपांतर झाले.
धार्मिक महत्त्व
श्री एकमुखी दत्त मंदिर हे नाशिकमधील एक प्रमुख धार्मिक स्थळ आहे. दररोज हजारो भाविक येथे दर्शनासाठी येतात. विशेषतः दत्त जयंतीच्या दिवशी येथे मोठ्या प्रमाणावर भाविकांची गर्दी होते. या दिवशी विविध धार्मिक आणि सांस्कृतिक कार्यक्रमांचे आयोजन केले जाते. मंदिरात दररोज षोडशोपचार पूजन केले जाते आणि विशेष पूजा विधींचे आयोजन केले जाते.
स्थापत्यशैली
मंदिराचे स्थापत्य पारंपरिक असून, त्यात दगडी बांधकाम आणि लाकडी कोरीव काम आढळते. मंदिर परिसर शांत आणि सात्त्विक वातावरणाने भरलेला आहे, ज्यामुळे भक्तगण ध्यान, जप आणि प्रार्थनेसाठी येथे येतात. मंदिराच्या परिसरात विविध धार्मिक कार्यक्रम आणि उत्सव साजरे केले जातात.
उत्सव आणि कार्यक्रम
दत्त जयंती: प्रत्येक वर्षी मार्गशीर्ष महिन्यात दत्त जयंती मोठ्या उत्साहात साजरी केली जाते. या दिवशी मंदिरात विशेष पूजा, अभिषेक, भजन आणि कीर्तनाचे आयोजन केले जाते.
पालखी सोहळा: दत्त जयंतीच्या दिवशी मंदिरातून पालखी सोहळा काढला जातो, ज्यात हजारो भाविक सहभागी होतात.
अन्नदान: उत्सवाच्या काळात मंदिरात अन्नदानाचे आयोजन केले जाते, ज्यात हजारो भाविकांना प्रसाद दिला जातो.
मंदिराची स्थानिक ओळख
श्री एकमुखी दत्त मंदिर हे नाशिककरांसाठी केवळ धार्मिक स्थळ नसून, एक सांस्कृतिक केंद्रही आहे. मंदिराच्या शांत आणि सात्त्विक वातावरणामुळे भक्तगण येथे ध्यान, जप आणि प्रार्थनेसाठी येतात. मंदिराच्या परिसरात विविध धार्मिक कार्यक्रम आणि उत्सव साजरे केले जातात.
निष्कर्ष
श्री एकमुखी दत्त मंदिर, पंचवटी – नाशिक हे श्रद्धा, भक्ती आणि संस्कृतीचे प्रतीक आहे. या मंदिराने नाशिकच्या धार्मिक आणि सांस्कृतिक जीवनात मोलाचे योगदान दिले आहे. मंदिराच्या स्थापत्यशैलीपासून ते धार्मिक कार्यक्रमांपर्यंत, प्रत्येक बाबतीत हे मंदिर विशेष आहे. नाशिकला भेट देताना या मंदिराला अवश्य भेट द्या आणि त्याच्या आध्यात्मिक आणि सांस्कृतिक वातावरणाचा अनुभव घ्या.
टीप:
तुम्हाला वरील माहिती मध्ये काही करेक्शन करण्याची गरज आहे असे वाटत असल्यास, आम्हाला nashikarinfo@gmail.com या ईमेल वर मेल करा. धन्यवाद.