नाशिक हे धार्मिक नगरी म्हणून प्रसिद्ध असून येथे अनेक प्राचीन आणि ऐतिहासिक मंदिरे आहेत. नाशिककरांच्या श्रद्धेचा केंद्रबिंदू ठरलेले आणि दररोज हजारो भक्तांच्या नवसाचे साक्षीदार असलेले मंदिर म्हणजे चांदिचा गणपती, जे रविवारी कारंजा या नाशिक शहराच्या मध्यवर्ती भागात स्थित आहे. हे मंदिर गणेशभक्तांचे एक जागृत तीर्थक्षेत्र मानले जाते.
चांदिचा गणपती: नावामागील कथा
या मंदिरातील गणपतीची मूर्ती चांदीच्या कवचाने झाकलेली असल्यामुळे याला “चांदिचा गणपती” असे नाव पडले. मूर्तीवर असलेले चांदीचे आकर्षक कवच आणि त्यावरील बारकावे भक्तांचे लक्ष वेधून घेतात. मूर्तीची डोळे, मुकुट, कानांवरील अलंकार, आणि सर्व शरीरावर कोरलेली कलाकुसर हे मंदिराचे वैशिष्ट्य आहे.
मंदिराचा इतिहास
चांदिचा गणपती मंदिराचा नेमका स्थापत्य काळ ज्ञात नाही, परंतु स्थानिक इतिहासकार आणि वृद्ध नागरिकांच्या सांगण्यानुसार हे मंदिर सुमारे २०० वर्षांपूर्वी, पेशवेकाळात किंवा नंतरच्या काळात बांधले गेले. व्यापार आणि सामाजिक एकतेच्या केंद्रस्थानी असलेल्या या मंदिरात अनेक मान्यवरांनी पूजाअर्चा केली आहे.
मंदिराचे स्थापत्य आणि मूर्ती
हे मंदिर फारसे मोठे नाही, पण ते अत्यंत आकर्षक आणि भक्तिपूर्ण वातावरणाने परिपूर्ण आहे. मंदिरात प्रवेश करताच एक सुंदर लाकडी दरवाजा आणि त्यावर नक्षीकाम असलेली कमान दिसते. मंदिराच्या गाभाऱ्यात चांदीच्या सजावटीत वसलेली गणेशाची मूर्ती विराजमान आहे. गणपतीला चांदीची मुकुट, डोळे, कानात कुंडले, हातात मोदक आणि सोंडीत लाडू अशा विविध अलंकारांनी सजवले आहे. मूर्ती अत्यंत आकर्षक आणि तेजस्वी आहे.
धार्मिक महत्त्व
गणपती ही बुद्धी, यश, आणि संकटनिवारण करणारी देवता मानली जाते. त्यामुळे नवस करणारे भक्त येथे आपल्या इच्छा पूर्ण होण्यासाठी येतात. व्यवसाय, शिक्षण, विवाह, आरोग्य यांसाठी येथे नवस करणाऱ्यांची संख्या मोठी आहे. गणपतीच्या मूर्तीजवळ लाल फुलं, दुर्वा, मोदक, नारळ अर्पण केले जातात. भक्तगण दर मंगळवार, संकष्टी चतुर्थी, आणि विशेषतः गणेश चतुर्थीला येथे मोठ्या श्रद्धेने येतात.
विशेष उत्सव आणि कार्यक्रम
गणेश चतुर्थी हा या मंदिरातील प्रमुख सण असून, यावेळी मंदिरात दहा दिवस विशेष पूजा, आरती, भजन, आणि सांस्कृतिक कार्यक्रम आयोजित केले जातात. या काळात मंदिर आकर्षक फुलांनी, विद्युत रोषणाईने सजवले जाते. याशिवाय दर संकष्टी चतुर्थी, मंगळवार, व गुढीपाडवा, नववर्ष, व दसरा यांसारख्या सणांनाही येथे विशेष पूजाअर्चा केली जाते. मंदिर ट्रस्टकडून अन्नदान, वस्त्रदान, आणि आरोग्य शिबिरांचाही आयोजन केला जातो.
मंदिर परिसरातील सुविधा
चांदिचा गणपती मंदिर शहराच्या मध्यवर्ती भागात असल्यामुळे येथील पोहोचवाट अत्यंत सुलभ आहे. मंदिराजवळच बाजारपेठ, बस स्थानक, आणि इतर सेवा-सुविधा उपलब्ध आहेत. मंदिराजवळ पूजेचे साहित्य, प्रसाद, आणि फुलांची दुकाने आहेत. मंदिरात दररोज सकाळी व संध्याकाळी आरती केली जाते. भाविकांसाठी बसण्याची व पाण्याची सुविधा मंदिरात आहे. काही वेळा मंदिर परिसरात भजन संध्या, नामस्मरण आणि प्रवचनांचे आयोजनही केले जाते.
सामाजिक कार्य
चांदिचा गणपती मंदिर फक्त धार्मिक केंद्र न राहता, अनेक सामाजिक उपक्रमातही सक्रिय आहे. गरीब व गरजूंसाठी शैक्षणिक मदत, शालेय साहित्य वितरण, आरोग्य तपासणी शिबिर, आणि स्वच्छता मोहिमा नियमितपणे राबवल्या जातात. मंदिर ट्रस्टकडून सामाजिक सलोखा आणि सेवाभाव या उद्देशाने स्थानिक नागरिक आणि तरुण मंडळांच्या सहकार्याने उपक्रम राबवले जातात.
भक्तांच्या श्रद्धेचा केंद्र
चांदिचा गणपती हा अनेक नाशिककरांचा कुलदैवत आहे. भाविक येथे येऊन नवस फेडतात, काही जण मोदकाचा नैवेद्य, तर काही सोन्याचा हार अर्पण करतात. अनेक जण लहान मुलांच्या मुंडण समारंभ, नामकरण, आणि इतर धार्मिक विधीही येथे करतात.
उपसंहार
चांदिचा गणपती, रविवारी कारंजा, नाशिक हे मंदिर श्रद्धा, नवस, आणि भक्तिभाव यांचे अनोखे प्रतीक आहे. हे मंदिर नाशिक शहराच्या धार्मिक इतिहासात एक महत्त्वाचे स्थान राखून आहे. येथे येणाऱ्या प्रत्येक भक्ताला गणपतीच्या चरणी मानसिक समाधान, आत्मिक शांती आणि यशाची अनुभूती मिळते.
टीप:
तुम्हाला वरील माहिती मध्ये काही करेक्शन करण्याची गरज आहे असे वाटत असल्यास, आम्हाला nashikarinfo@gmail.com या ईमेल वर मेल करा. धन्यवाद.