नाशिक हे शहर भारतातील प्रमुख धार्मिक स्थळांपैकी एक मानलं जातं. गोदावरी नदीच्या तीरावर वसलेलं हे पवित्र शहर अनेक ऐतिहासिक, पौराणिक व अध्यात्मिक मंदिरांनी नटलेलं आहे. याच नाशिक शहराच्या पंचवटी भागातील गोदाघाटावर वसलेलं श्री काशी विश्वेश्वर महादेव मंदिर हे एक अत्यंत महत्त्वाचं व श्रद्धास्थान मानलं जातं. भगवान शंकराच्या ‘काशी’ स्वरूपात असलेल्या या मंदिराचं महत्त्व फार पूर्वीपासून मानलं जातं.
काशी विश्वेश्वर हे कोण?
भगवान शिव हे त्र्यंबकेश्वर, केदारनाथ, सोमनाथ यांसारख्या अनेक रूपांत भक्तांच्या समोर प्रकट होतात. त्यापैकी “काशी विश्वेश्वर” हे रूप वाराणसीतील प्रमुख शिवलिंगाचे प्रतीक आहे. असे मानले जाते की, काशीतील विश्वनाथ मंदिराचे पुण्यस्मरण करण्यासाठी, नाशिकमधील या मंदिरात दर्शन केल्याने काशीतील दर्शनाचे पुण्य लाभते.
मंदिराचा इतिहास
श्री काशी विश्वेश्वर महादेव मंदिर हे प्राचीन मंदिरांपैकी एक मानलं जातं. याचा नेमका स्थापत्य कालावधी ज्ञात नाही, पण मंदिराची रचना, दगडी भिंती, शिल्पकला पाहता हे मंदिर पेशवे किंवा नंतरच्या काळात बांधले गेलं असावं. नाशिकमधील गोदावरीच्या तीरावर असलेलं हे मंदिर अनेक साधू-संत, ऋषी-मुनी आणि भक्तांचं श्रद्धास्थान आहे.
मंदिराचे स्थान
हे मंदिर पंचवटी परिसरात गोदाघाटावर वसलेलं आहे. रामकुंड, कालाराम मंदिर, सीता गुंफा, कपिल तीर्थ या सर्व धार्मिक स्थळांच्या अगदी जवळ हे मंदिर आहे. भाविक पंचवटीतील संपूर्ण दर्शन करताना काशी विश्वेश्वर महादेवाचं दर्शन घेणं आवश्यक समजतात.
मंदिराची रचना
काशी विश्वेश्वर महादेव मंदिर हे पारंपरिक दगडी स्थापत्यशैलीत बांधलेलं आहे. मंदिराचं प्रवेशद्वार सुबक व सुंदर असून त्यावर नक्षीकाम केलेलं आहे. मंदिरात प्रवेश केल्यावर समोर नंदीची मूर्ती आहे, जी शिवाच्या गाभाऱ्याकडे डोळे लावून बसलेली आहे. गाभाऱ्यात असलेलं शिवलिंग काळ्या पाषाणात कोरलेलं असून त्यावर नेहमी जलाभिषेक सुरू असतो. मंदिराच्या भिंतींवर आणि परिसरात काही पौराणिक शिल्पे व शिलालेखही आहेत.
धार्मिक विधी व पूजन
दररोज मंदिरात प्रभात आरती, मध्यान्ह पूजन, आणि संध्याकाळची महाआरती केली जाते.
सोमवारी, प्रदोष, श्रावण महिना, महाशिवरात्री, कार्तिक पौर्णिमा अशा दिवशी येथे विशेष पूजन आणि अभिषेक आयोजित केला जातो.
भाविक बेलपत्र, दूध, पाणी, पंचामृत अर्पण करून भगवान शिवाची पूजा करतात.
मंदिरात रुद्राभिषेक, लघुरुद्र, महामृत्युंजय जाप यांसारख्या धार्मिक विधी देखील भाविकांच्या विनंतीनुसार केले जातात.
नवस व श्रद्धेचा केंद्रबिंदू
श्री काशी विश्वेश्वर महादेव हे नवसाला पावणारे देव मानले जातात. अनेक भक्त आपले नवस पूर्ण झाल्यावर येथे येऊन अभिषेक करतात, महादेवाच्या चरणी फळे, दुर्वा, फुले अर्पण करतात.
विद्यार्थी, व्यापारी, नोकरी करणारे, आजारी व्यक्ती – सर्वजण आपल्या मनोकामना पूर्ण व्हाव्यात म्हणून येथे शिवदर्शनाला येतात. अनेक भाविक येथे दर सोमवारी नियमित येतात.
मंदिर व्यवस्थापन व भक्तांसाठी सुविधा
हे मंदिर स्थानिक ट्रस्ट व सेवेकरी मंडळाच्या देखरेखीखाली चालवलं जातं. मंदिरात स्वच्छता, सुव्यवस्था, भाविकांसाठी बसण्याची जागा, पिण्याचं पाणी आणि प्रसाद वाटप याची चांगली सोय केलेली आहे.
विशेष प्रसंगी भजन-कीर्तन, शिवमहिमा पठण, पुराण कथा यांचे आयोजनही मंदिरात केले जाते.
धार्मिक पर्यटनासाठी महत्त्व
नाशिकला येणाऱ्या लाखो भाविकांमध्ये पंचवटी हे एक मुख्य आकर्षण आहे. पंचवटीतील तीर्थक्षेत्रांमध्ये श्री काशी विश्वेश्वर महादेव मंदिर हे शांतता, श्रद्धा व साधनेचं प्रतीक आहे. गोदावरीच्या पवित्र किनारी असलेल्या या मंदिरात येणं म्हणजे एक आध्यात्मिक अनुभूतीचं दर्शन घेणं आहे.
उपसंहार
श्री काशी विश्वेश्वर महादेव मंदिर, गोदाघाट – नाशिक हे केवळ एक धार्मिक स्थळ नाही, तर हजारो शिवभक्तांच्या श्रद्धेचं व समर्पणाचं केंद्र आहे. येथे येणाऱ्या प्रत्येक भक्ताला शिवकृपा, आत्मिक समाधान आणि मानसिक शांती लाभते. जो कोणी “ॐ नमः शिवाय” चा जप करत या मंदिरात दर्शन घेतो, त्याचं जीवन निश्चितच सकारात्मकतेने भरून जातं. अशा या पवित्र मंदिराला एकदा तरी भेट देणं हे प्रत्येक भक्ताचं भाग्य समजलं जातं.
टीप:
तुम्हाला वरील माहिती मध्ये काही करेक्शन करण्याची गरज आहे असे वाटत असल्यास, आम्हाला nashikarinfo@gmail.com या ईमेल वर मेल करा. धन्यवाद.