नाशिक हे महाराष्ट्रातील एक पवित्र, धार्मिक आणि ऐतिहासिक शहर आहे. गोदावरी नदीच्या काठावर वसलेले हे शहर अनेक पौराणिक स्थळांनी समृद्ध आहे. त्यापैकीच एक अत्यंत श्रद्धास्थान आणि भक्तांच्या मनामध्ये विशेष स्थान असलेले ठिकाण म्हणजे अंजनेरी मंदिर. हे मंदिर केवळ एक देवस्थान नाही, तर हनुमान भक्तांसाठी तीर्थक्षेत्र मानले जाते. अंजनेरी हे प्रभू श्रीरामाचे अनन्य भक्त आणि शक्ती व भक्ति यांचे मूर्तिमंत रूप असलेल्या श्री हनुमानजींचे जन्मस्थान मानले जाते.
अंजनेरीचे पौराणिक महत्त्व
अंजनेरी हे नाव हनुमानजींच्या आई अंजना मातेच्या नावावरून पडले आहे. रामायणातील कथांनुसार, अंजना मातेने येथे कठोर तप करून भगवान शंकराचे आशीर्वाद प्राप्त केले आणि त्यांच्याच कृपेने हनुमानजींचा जन्म झाला. म्हणूनच अंजनेरी हे हनुमानजींचे जन्मस्थान म्हणून ओळखले जाते. अंजनेरी पर्वत रामायण काळापासून प्रसिद्ध आहे आणि याचा उल्लेख अनेक धार्मिक ग्रंथांमध्येही सापडतो. त्यामुळे येथे असलेले अंजनेरी मंदिर हे अत्यंत पवित्र आणि ऐतिहासिक स्थान मानले जाते.
अंजनेरी मंदिराचे स्थान आणि मंदिराची वाटचाल
अंजनेरी मंदिर हे नाशिक जिल्ह्यातील त्र्यंबकेश्वर रस्त्यावर, नाशिकपासून सुमारे 20 किलोमीटर अंतरावर अंजनेरी गावात वसलेले आहे. मंदिर अंजनेरी पर्वताच्या शिखरावर असून तेथे पोहोचण्यासाठी 1400 ते 1500 पायऱ्या चढाव्या लागतात. पायऱ्या चढताना निसर्ग सौंदर्य, थंड वारे आणि हर हर महादेवचा गजर भक्तांच्या थकव्याला विसरायला लावतो. रस्त्याने अंजनेरी गावापर्यंत पोहोचल्यावर तिथून पायऱ्यांची वाट सुरू होते. वाटेत निसर्गरम्य दृश्ये, छोट्या झऱ्यांचे पाणी, वनस्पती आणि पक्ष्यांचा गाणारा आवाज यातून एक आध्यात्मिक ऊर्जा अनुभवायला मिळते. चढाई केल्यानंतर शिखरावर असलेले अंजनेरी मंदिर, त्याचा गाभारा, आणि देवतेचे तेज भक्तांना मंत्रमुग्ध करून टाकते.
अंजनेरी मंदिरातील मूर्ती आणि वैशिष्ट्ये
अंजनेरी मंदिरात हनुमानजींची लहान बालस्वरूपातील मूर्ती आहे. ही मूर्ती काळ्या दगडातून कोरलेली असून अत्यंत लोभसवाणी आणि तेजस्वी आहे. मूर्तीच्या चेहऱ्यावर बालपणातील निरागसता असूनही त्यात एक दैवी शक्तीची अनुभूती होते. मंदिराच्या बाजूला अंजना मातेचे मंदिरही आहे. येथे अंजना मातेची मूर्तीही अतिशय शांत आणि भक्तिभावाने भरलेली आहे. या परिसरात हनुमानजयंतीच्या दिवशी हजारो भाविक येऊन पूजाअर्चा करतात.
धार्मिक उत्सव आणि कार्यक्रम
हनुमान जयंती हा येथे साजरा होणारा सर्वात मोठा सण आहे. या दिवशी पहाटेपासूनच हजारो भक्त मंदिराकडे पायऱ्या चढून जातात. मंदिरात विशेष पूजाअर्चा, हनुमान चालीसा पठण, भजन, कीर्तन आणि अन्नदान यांचे आयोजन केले जाते. तसेच राम नवमी, गुरुपौर्णिमा, आणि दिपावलीच्या काळातही येथे विशेष कार्यक्रम होतात. स्थानिक संस्था आणि भक्तगण या उत्सवांचे आयोजन अत्यंत भक्तीभावाने करतात.
निसर्ग आणि पर्यटन
अंजनेरी परिसर निसर्गसंपन्न आहे. मंदिराच्या शिखरावरून आसपासच्या सह्याद्रीच्या डोंगररांगा, हिरवीगार शेते, गोदावरीचा प्रदेश आणि दूरवरचा नाशिक शहराचा नजारा पाहताना एक वेगळीच शांतता आणि समाधान मिळते. अनेक पर्यटक आणि ट्रेकिंगप्रेमीही अंजनेरी पर्वतावर येतात. ट्रेकसाठी हे एक आदर्श ठिकाण मानले जाते, कारण येथे निसर्गाच्या सान्निध्यात आध्यात्मिकतेचा अनुभव घेता येतो.
सामाजिक उपक्रम
अंजनेरी मंदिर आणि परिसरात स्थानिक ग्रामस्थ व स्वयंसेवी संस्था वेळोवेळी सामाजिक उपक्रमही राबवतात. यात्रेच्या काळात पाणपोई, आरोग्य तपासणी, अन्नदान, आणि स्वच्छता मोहीम यांचे आयोजन होते. यामुळे हे स्थान धार्मिकतेसह सामाजिक बांधिलकी जपणारे ठरते.
उपसंहार
अंजनेरी मंदिर, नाशिक हे श्री हनुमानजींच्या भक्तांसाठी एक अत्यंत श्रद्धास्थान आहे. येथे आल्यावर मनाला शांती, शरीराला ऊर्जा आणि आत्म्याला समाधान मिळते. हनुमानजींच्या बालरूपाचे दर्शन, अंजना मातेच्या तपोभूमीचे स्मरण, आणि अंजनेरी पर्वताची निसर्गरम्यता – या सगळ्यांचा संगम एक अविस्मरणीय अनुभव बनतो. जर तुम्ही नाशिकला भेट देत असाल, तर अंजनेरी मंदिर हे नक्कीच भेट द्यावे असे तीर्थस्थान आहे. येथून फक्त देवदर्शन मिळत नाही, तर आपल्या श्रद्धेला, भक्तीला आणि आत्म्याला नवी दिशा मिळते.
टीप:
तुम्हाला वरील माहिती मध्ये काही करेक्शन करण्याची गरज आहे असे वाटत असल्यास, आम्हाला nashikarinfo@gmail.com या ईमेल वर मेल करा. धन्यवाद.